Son zamanlarda yayınlanan bazı haberlerde, araç muayene istasyonlarının özelleştirilmesiyle 650-700, nihai olarak da 1.000 kadar makina mühendisinin istihdam edileceği; araç muayene hizmetinin yürütülmesinde makina mühendislerine istihdam alanı yaratılmasının ancak söz konusu hizmetin özelleştirmesiyle mümkün olduğu, Odamızın özelleştirmeye karşı yürüttüğü hukuksal sürecin ise makina mühendislerinin istihdamına engel oluşturduğu yönünde bir izlenim yaratılmaktadır. Kamuoyuna bu yönde verilen bilgilere ilişkin görüşlerimiz ve gerçekler aşağıda kamuoyunun dikkatine sunulmaktadır. Bilindiği üzere araç muayeneleri, araçların sahip olması gereken donanım ve aksamlarının işlevsel yeterliliğinin periyodik olarak kontrol edilmesini sağlayan, trafik ve insan güvenliğinin yanında trafikteki araçların taşıt tekniğine, ilgili mevzuata ve standartlara uygunluğunun denetlenebildiği, yarattıkları çevresel etkilerin kontrol edildiği tek araçtır. Bu nedenle, araç muayene hizmetinin kamu yararına yürütülmesi gereken bir kamu hizmeti olduğu yadsınamaz bir gerçekliktir.
Odamız bu gerçekten hareketle; ülkemizde araç muayenelerinin kapsamlı yapılmadığını, personel, araç-gereç ve yer sorunundan kaynaklı örgütlenmenin yetersiz olduğunu, muayene istasyonlarının teknik altyapı, teknik teçhizat, donanım ve personel açısından yetersiz bırakıldığını, hizmetin bir makina mühendisliği hizmeti olduğunu ve bu nedenledir ki makina mühendislerince görülmesi gerektiğini; buna karşılık teknik personele, trafikteki araçlara ve bunların muayenelerine ilişkin mevzuat ve standartların hizmetin gereği gibi yürütülmesini sağlayıcı nitelikte olmadığını, toplumsal sorumluluğu ve bilinci gereği her türlü platformda dile getirmiştir. Odamızın konuya ilişkin tüm çabalarına karşılık; yıllar yılı bu hizmetten elde edilen gelir, yine bu hizmetin iyileştirilmesinde kullanılmayarak ve yukarıda belirtilen olumsuzluklar giderilmeyerek, hizmetin özelleştirilmesine gerekçe hazırlanmaya çalışılmıştır.
Özelleştirme sürecinin başlatılmasıyla; Odamızca yıllardır dile getirilen hizmetin iyileştirilmesine ilişkin mevzut ve standart düzenlemelerine gidilmiş, esasen bu düzenlemelerin getireceği iyileştirmelerin, ancak hizmetin özelleştirilmesiyle sağlanacağı gibi bir yanılgı, kamuoyu nezdinde yaratılmıştır. Hizmetin iyileştirilmesi için gerekli mevzuat ve standart düzenlemelerinin yapılabilmesi, hizmetin özelleştirilmesini gerektirmemesine karşın, söz konusu hizmete ilişkin özelleştirme yoluna gidilerek, özelleştirmenin getireceği sakıncalar görmezden gelinmiştir.
Odamızın yürüttüğü hukuksal süreçte; hizmetin özelleştirilmesinin getireceği sakıncalar ortaya konulmuş ve hizmetin hukuksal niteliği vurgulanmıştır. Hizmetin niteliği gereği, 4046 Sayılı Kanun kapsamında özelleştirilebilecek hizmetlerden olmadığı ve özelleştirmenin Kanun'un genel amacı olan "kamu yararı" ve özel amacı olan "ekonomide verimlilik artışı ve kamu giderlerinde azalma sağlama" amaçlarına uygun olmadığı; Anayasa'nın özelleştirmeyi düzenleyen maddesinde de, bu nitelikteki bir hizmetin özelleştirilecek hizmetler arasında gösterilmediği, Anayasa gereği bu nitelikte bir hizmetin kamu idaresi ve kamu görevlilerince yerine getirilmesinin gerektiği dile getirilmiştir.
Anayasa ve Yasaya uygun olmayan bu özelleştirmede,
• Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın kamuoyuna sunduğu gerekçelerin yerinde olmadığı,
• Yapılan özelleştirmenin kamu yararına olmamasının yanında, ekonomik açıdan da kamu zararına neden olacağı,
• Hizmetin kamu denetiminin ortadan kalkacağı,
• Araç muayenesi ile yol üzeri denetim ve tescil işlemlerinin karayolları ve araçlara ilişkin bir bütünlük oluşturduğu, araç muayenesinin kamu elinden çıkarılmasıyla kamu hizmetlerinin yara alması yanı sıra bizzat kamu organizasyonunu tek ayaklı ve malul duruma düşüreceği,
• İdarenin yürüttüğü kamusal hizmetlerin özel sektörce denetlenmesinin yolunun açılacağı,
• Ülke ve toplum güvenliğine ilişkin verilerin yerli ve yabancı sermayenin bilgisine sunulacağı,
• Hizmetin özel sektörün inisiyatifine bırakılmasıyla, kamu hizmeti niteliğinden çıkarak ticari bir iş niteliğine bürüneceği ve ticari kâr elde etmenin kamu yararının önüne geçeceği,
• Hizmetin görülmesinin yargısal denetiminde, uygulanacak yargı türünün değişeceği,
• Otomotiv sektöründe bir tekelin yaratılacağı ve haksız rekabetin ortaya çıkacağı,
• Özelleştirme şartnamesinde AB standartlarında yer alan "tarafsızlık" kriterini sağlayıcı herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı, ve benzeri gerekçeler yargı sürecinde Odamız tarafından ortaya konulmuştur.
Kamuoyunca dikkat edilmelidir ki, bugüne kadar araç muayene istasyonlarından elde edilen gelir, hizmete ilişkin yatırım ile hizmetin yaygınlaştırılması ve iyileştirilmesinde kullanılmamış, bu suretle özelleştirmeye gerekçe yaratılmaya çalışılmıştır. Basit mantık kuralları işletildiğinde bile; ilk 3 yılda % 30'u, takip eden 7 yılda % 40'ı, sonraki 10 yılda % 50'sinin devlete aktarılmasıyla büyük gelir sağlayacağı varsayılan bir hizmete ilişkin gelirin, 20 yıl boyunca % 100'ünün kamuya kalması durumunda kamu lehine daha büyük bir gelir olacağı açıktır. 20 yıllık ihale bedeli olan 613.5 milyon dolar olan hizmetin kamu eliyle yürütülmesiyle; ihale bedeli, yapılacak yatırım ve kamuya 20 yıl boyunca yapılacak aktarımların tamamı ile birlikte özel sektöre kalacak kâr da kamuya kalmış olacaktır. Araç muayene istasyonlarının modernizasyonu için gerekli olan 100 milyon dolarlık yatırımın (bu rakam anılan hizmetin 2003 yılı gelirine karşılık düşmektedir) kamu tarafından yapılması ve hizmetin belirlenen ücretler üzerinden kamu eliyle yürütülmesi durumunda yılda asgari 300 milyon dolar tutarında kamu lehine çok ciddi bir gelir söz konusu olacaktır. Ancak araç muayene istasyonlarının alt yapısının tamamlanması için gereken kaynağın ayrılmamasıyla söz konusu gelir çok daha fazlasıyla yerli ve yabancı sermayeye aktarılarak kamu zarara uğratılmakta, kamu kaynakları özel çıkarlara peşkeş çekilmektedir.
Bu gerçeklere karşın, yine de "Karayolları Genel Müdürlüğü bu hizmeti yürütemez" gerekçesi öne sürülüyorsa, hizmetin bir makina mühendisliği hizmeti olması ve bu nedenle makina mühendislerince görülmesi gerekliliğinden hareketle Odamız, Anayasa ve ilgili KHK uyarınca kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşu olarak ve gereken modernizasyonu yaparak bu hizmeti kamu idaresi olarak vermeye hazırdır ve taliptir.
Öte yandan, ihaleyi kazanan Konsorsiyumdaki firmalardan birinin otomotiv firması olması itibarıyla "haksız rekabete yol açılacağı"; bir diğerinin de yabancı bir kuruluş olması itibarıyla "Devletin görevlendirme ve yedekleme planlarında yer alan araçlar ile tüm araçlara ilişkin adli tatbikat bilgilerinin yerli ve yabancı sermayeye açılarak ülke ve toplum güvenliğinin tehdit altına sokulacağı" şeklindeki, özelleştirme sürecinin en başında ileri sürdüğümüz savlarımız doğrulanmaktadır.
Sonuç itibarıyla, Odamızın yürüttüğü hukuksal süreç; hizmetin iyileştirilmesine yönelik mevzuat ve standart düzenlemelerine karşı değil, Anayasa ve Yasa'ya uygun olmayan, birçok sakıncaları beraberinde getirecek olan özelleştirmeye karşıdır. Hizmetin görülmesinde makina mühendisi istihdam edilecek olması, hizmetin özelleştirilmesinin değil, zaten hizmetin iyileştirilmesine yönelik mevzuat ve standart düzenlemelerinin bir gereğidir. Hizmetin özelleştirilmesiyle, mevzuat ve ilgili standartlar gereği istihdamı zorunlu olan makina mühendislerinin seçimi, özel sektörün tercih ve inisiyatifine bırakılmış olacaktır.
Makina mühendisliği meslek alanını ilgilendirmesi nedeniyle, yıllardır bu hizmetin görülmesinde makina mühendisi istihdamının gerekliliğini dile getiren Odamızın, hizmetin özelleştirilmesinin getireceği sakıncaları göz önüne alarak yürütmekte olduğu hukuksal süreç sürerken, kamuoyunda makina mühendisi istihdam edilmesinin ancak özelleştirmeyle mümkün olduğu yanılgısının yaratılması, yargı sürecini olumsuz etkileyecek yanlış bir bilgilendirmedir. Bu yanlış bilgilendirmenin, özelleştirmenin sakıncalarını kamuoyundan gizlemeye yönelik bir amaç taşıdığı da ortadadır. Konunun yukarıda açıklamaya çalıştığımız hususlar göz önünde bulundurularak değerlendirilmesini diler, tarafları ve kamuoyunu hukuka ve hukuksal süreçlere saygılı olmaya davet ederiz.
TMMOB
MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI
Yönetim Kurulu Başkanı
Emin KORAMAZ |
Hakkımızda
ARAÇ MUAYENE İSTASYONLARINDA MAKİNA MÜHENDİSLERİNİN İSTİHDAMININ GEREKLİLİĞİ, ÖZELLEŞTİRMEYLE KEŞFED
